Bir Hayat Kurtarma Becerisi: Taktik Muharebe Yaralı Bakımı (TMYB)
Ateşli silahlar ya da patlama gibi durumlarda meydana gelebilecek yaralanmalar için gerekli ilk yardım protokollerinin uygulanması ve yaralı tahliyesi, Taktik Muharebe Yaralı Bakımı (TMYB) protokolünün doğru şekilde uygulanmasını gerektirmektedir.
Kanamaya bağlı ölümlerin yüzde 90’ı önlenebilirdir.
Ufuk ERDOĞAN
Uzman Eğitmen, Taktik Operatör Eğitim Programı – Senior Instructor, Tactical Operator Program
Ateşli silahlar ya da patlama gibi durumlarda meydana gelebilecek yaralanmalar için gerekli ilk yardım protokollerinin uygulanması ve yaralı tahliyesi, Taktik Muharebe Yaralı Bakımı (TMYB) protokolünün doğru şekilde uygulanmasını gerektirmektedir.
TMYB, 1990'ların başında bir Deniz Özel Harp Biyomedikal Araştırma Projesi olarak ortaya çıkmış ve ilk olarak 1996'da Askeri Tıp eki olarak yayınlanmıştır. Bu araştırma, 1996 yılında ilk ele alınan ve sivil tıbbi müdahale algoritmalarından ciddi farklılıklar gösteren bir tıbbi müdahale şeklini ifade etmektedir. Silahlı çatışma alanlarında yapılıyor olması, bu algoritma değişikliklerini hem özel hem de gerekli kılmaktadır. Harp şartları ve yerel imkânlardaki sınırlılık nedeniyle tahliyede yaşanabilecek aksaklıklar, yapılabilecek tedavi seçeneklerini sivil yaralanma algoritmalarının dışına çıkarmıştır.
Rutin travma yönetiminden farklı olarak TMYB, hastanın tıbbi değerlendirmesi ile başlar. TMYB unsurlarında birincil değerlendirmede, hava yolu, solunum ve dolaşımın (ABC) değerlendirilmesine başlamadan önce erken ve ağır kanama kontrolüne, çok daha fazla önem verilmektedir. TMYB’de ilk amaç̧ yaralıyı tedavi etmektir. İkinci amaç̧ yaralıyı ek yaralanmalardan korumak; son amaç̧ ise askeri görevi yerine getirmeye devam etmektir. Zaman, yer ve malzeme sıkıntısı yönünden sivil travma unsurları ile karşılaştırıldığında taktik muharebe yaralı bakımı yer, iklim, coğrafi koşullar ve çatışma şiddeti gibi unsurlara bağlı olarak olumsuz yönde pek çok farklılıklar barındırmaktadır. [2]
TMYB Bakım Aşamaları
TMYB’nin birincil hedefi, yaralıya zamanında ve yaşamı idame ettirebilecek tıbbi bakım sağlamak, başka kayıpları sınırlandırmak ve görevi başarıya ulaştırmaktır. TMYB üç bakım aşamasına ayrılır:
1. Ateş Tehdidi Altında Bakım (Care Under Fire-CUF)
2. Taktik Saha Bakımı (Tactical Field Care- TFC)
3. Taktik Tahliye Bakımı (Tactical Evacuation Care- TACEVAC)
1. Ateş Tehdidi Altında Bakım (CUF): TMYB’nin ilk hedefidir ve bir yaralı tespit edildiğinde başlar. Öncelikli hedef ateş üstünlüğünün sağlanması ve yaralının korunaklı bir bölgeye taşınmasıdır. Ateş tehdidi altında yapılması gereken ilk tıbbi müdahale, ağır kanama kontrolü için turnike uygulamasıdır. Bu uygulama için özel olarak tasarlanmış Taktik turnikelerin kullanılması önemlidir.
Turnike uygulamasında bazı hususlara dikkat edilmelidir:
• Turnike, erişime kolay bir yerde taşınmalı ve çantaların en altına konulmamalıdır.
• Turnike, ekstremitedeki kanama durana kadar sıkılmalıdır.
• İlk turnike kanamayı durdurmakta yetersiz kaldı ise ikinci turnike hemen üstüne uygulanır.
• Turnike diz ve dirsek eklem bölgelerine uygulanmamalıdır.
2. Taktik Saha Bakımı (TFC): İlk ve acil yardım/tıbbi veya hastane öncesi taktik bakımın temelini oluşturur ve çatışma alanı içerisindeyken gerekli güvenlik sağlandıktan sonra gerçekleştirilir. Genel olarak tıbbi bakım, sağlık personeli tarafından taşınan ekipmanlar aracılığıyla sağlanır. Taktik saha bakımı, MARCH (Massive Hemorrhage/Ağır Kanama, Airway/Havayolu, Respiration/Solunum, Circulation/Dolaşım, Hypotermia/Hipotermi) protokolünü takip eder. İdeal olan, şiddetli kanamanın ateş tehdidi altında bakım sırasında kontrol altına alınmasıdır. Eğer alınmamışsa, turnike yerleştirme ilk öncelik olup daha sonra bakıma, havayolu yönetimi ile devam edilir.
3. Taktik Tahliye Bakımı (TACEVAC): Taktik ortamdan hastane tesisine nakil sırasında TFC tarafından kapsanan sürekli izleme ve müdahale ile devam eder. Bakımın bu aşamasında, hava yolu müdahalelerindeki manevralar, MARCH algoritmasını takip eden sürekli değerlendirme ve izleme ile gerçekleştirilebilir.
Savaş Alanı ve Muharebe Yaralı Bakımı Geleceği Açısından TMYB
2006 yılında TMYB'nin Amerika Birleşik Devletleri askeri servislerinde benimsenmesinin asker ölüm oranlarını önemli ölçüde düşürdüğü gözlenmiştir. İkinci Dünya Savaşı sırasında yüzde 19,1, Vietnam Savaşı sırasında yüzde 15,8 ve Irak Operasyonu sırasında tüm zamanların en düşük seviyesi olan yüzde 9,4'e kadar iyileşme görülmüştür.
2012 yılında savaş alanındaki başlıca ölüm nedenleri, %91 ile kanama, %7,9 ile hava yolu tıkanıklığı ve %1,1 ile tension pnömotoraks olarak belirlenmiştir. Ağır kanamanın; %13,5 oranında ekstremite yaralarını, %19,2 oranında eklem yaralarını ve %67,3 oranında gövdesel yaraları içerdiği bulunmuştur. Bu nedenle, tipik travma birincil araştırması hava yolu, solunum, dolaşım ve sakatlıktan; MARCH protokolünü takip edecek şekilde yeniden düzenlenmiştir. [3]
TMYB eğitiminde kazanılan beceriler, özellikle harekât alanı içerisinde operasyon yürüten personele yönelik tıbbi bakımı zamanında sağlaması, hayatta kalma şansını arttırması ve önlenebilir ölümleri en aza indirmesi açısından ciddi önem arz etmedir.
CANiK Academy, bu becerileri geliştirmek isteyen askeri ve kolluk kuvveti personeline yönelik medikal eğitim programları ile ateşli silah yaralanmalarında uygulanacak ilk yardım protokolleri ve yaralı tahliyesinin öğretilmesini hedeflemektedir.
‘’DENEYİM ÖĞRETİR’’
KAYNAKÇA
[1] Eksert, S. (2020). Analysis of anatomical localization and severity of injury in patients with blood transfusion in Urban Terrain Hospital. Turkish Journal of Trauma and Emergency Surgery. https://doi.org/10.14744/tjtes.2020.94789
[2] Kalemoğlu E, Kalemoğlu M. Güncel Bilgiler Işığında Taktik Muharebe Yaralı Bakımı. Hitit Med J 2022;4(3): 123 - 128 DOI: 10.52827/hititmedj.1099875
[3] Puryear B, Roarty J, Knight C. EMS Tactical Combat Casualty Care. [Updated 2022 Oct 3]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532260/
Ufuk ERDOĞAN
Uzman Eğitmen, Taktik Operatör Eğitim Programı – Senior Instructor, Tactical Operator Program
Ateşli silahlar ya da patlama gibi durumlarda meydana gelebilecek yaralanmalar için gerekli ilk yardım protokollerinin uygulanması ve yaralı tahliyesi, Taktik Muharebe Yaralı Bakımı (TMYB) protokolünün doğru şekilde uygulanmasını gerektirmektedir.
TMYB, 1990'ların başında bir Deniz Özel Harp Biyomedikal Araştırma Projesi olarak ortaya çıkmış ve ilk olarak 1996'da Askeri Tıp eki olarak yayınlanmıştır. Bu araştırma, 1996 yılında ilk ele alınan ve sivil tıbbi müdahale algoritmalarından ciddi farklılıklar gösteren bir tıbbi müdahale şeklini ifade etmektedir. Silahlı çatışma alanlarında yapılıyor olması, bu algoritma değişikliklerini hem özel hem de gerekli kılmaktadır. Harp şartları ve yerel imkânlardaki sınırlılık nedeniyle tahliyede yaşanabilecek aksaklıklar, yapılabilecek tedavi seçeneklerini sivil yaralanma algoritmalarının dışına çıkarmıştır.
Rutin travma yönetiminden farklı olarak TMYB, hastanın tıbbi değerlendirmesi ile başlar. TMYB unsurlarında birincil değerlendirmede, hava yolu, solunum ve dolaşımın (ABC) değerlendirilmesine başlamadan önce erken ve ağır kanama kontrolüne, çok daha fazla önem verilmektedir. TMYB’de ilk amaç̧ yaralıyı tedavi etmektir. İkinci amaç̧ yaralıyı ek yaralanmalardan korumak; son amaç̧ ise askeri görevi yerine getirmeye devam etmektir. Zaman, yer ve malzeme sıkıntısı yönünden sivil travma unsurları ile karşılaştırıldığında taktik muharebe yaralı bakımı yer, iklim, coğrafi koşullar ve çatışma şiddeti gibi unsurlara bağlı olarak olumsuz yönde pek çok farklılıklar barındırmaktadır. [2]
TMYB Bakım Aşamaları
TMYB’nin birincil hedefi, yaralıya zamanında ve yaşamı idame ettirebilecek tıbbi bakım sağlamak, başka kayıpları sınırlandırmak ve görevi başarıya ulaştırmaktır. TMYB üç bakım aşamasına ayrılır:
1. Ateş Tehdidi Altında Bakım (Care Under Fire-CUF)
2. Taktik Saha Bakımı (Tactical Field Care- TFC)
3. Taktik Tahliye Bakımı (Tactical Evacuation Care- TACEVAC)
1. Ateş Tehdidi Altında Bakım (CUF): TMYB’nin ilk hedefidir ve bir yaralı tespit edildiğinde başlar. Öncelikli hedef ateş üstünlüğünün sağlanması ve yaralının korunaklı bir bölgeye taşınmasıdır. Ateş tehdidi altında yapılması gereken ilk tıbbi müdahale, ağır kanama kontrolü için turnike uygulamasıdır. Bu uygulama için özel olarak tasarlanmış Taktik turnikelerin kullanılması önemlidir.
Turnike uygulamasında bazı hususlara dikkat edilmelidir:
• Turnike, erişime kolay bir yerde taşınmalı ve çantaların en altına konulmamalıdır.
• Turnike, ekstremitedeki kanama durana kadar sıkılmalıdır.
• İlk turnike kanamayı durdurmakta yetersiz kaldı ise ikinci turnike hemen üstüne uygulanır.
• Turnike diz ve dirsek eklem bölgelerine uygulanmamalıdır.
2. Taktik Saha Bakımı (TFC): İlk ve acil yardım/tıbbi veya hastane öncesi taktik bakımın temelini oluşturur ve çatışma alanı içerisindeyken gerekli güvenlik sağlandıktan sonra gerçekleştirilir. Genel olarak tıbbi bakım, sağlık personeli tarafından taşınan ekipmanlar aracılığıyla sağlanır. Taktik saha bakımı, MARCH (Massive Hemorrhage/Ağır Kanama, Airway/Havayolu, Respiration/Solunum, Circulation/Dolaşım, Hypotermia/Hipotermi) protokolünü takip eder. İdeal olan, şiddetli kanamanın ateş tehdidi altında bakım sırasında kontrol altına alınmasıdır. Eğer alınmamışsa, turnike yerleştirme ilk öncelik olup daha sonra bakıma, havayolu yönetimi ile devam edilir.
3. Taktik Tahliye Bakımı (TACEVAC): Taktik ortamdan hastane tesisine nakil sırasında TFC tarafından kapsanan sürekli izleme ve müdahale ile devam eder. Bakımın bu aşamasında, hava yolu müdahalelerindeki manevralar, MARCH algoritmasını takip eden sürekli değerlendirme ve izleme ile gerçekleştirilebilir.
Savaş Alanı ve Muharebe Yaralı Bakımı Geleceği Açısından TMYB
2006 yılında TMYB'nin Amerika Birleşik Devletleri askeri servislerinde benimsenmesinin asker ölüm oranlarını önemli ölçüde düşürdüğü gözlenmiştir. İkinci Dünya Savaşı sırasında yüzde 19,1, Vietnam Savaşı sırasında yüzde 15,8 ve Irak Operasyonu sırasında tüm zamanların en düşük seviyesi olan yüzde 9,4'e kadar iyileşme görülmüştür.
2012 yılında savaş alanındaki başlıca ölüm nedenleri, %91 ile kanama, %7,9 ile hava yolu tıkanıklığı ve %1,1 ile tension pnömotoraks olarak belirlenmiştir. Ağır kanamanın; %13,5 oranında ekstremite yaralarını, %19,2 oranında eklem yaralarını ve %67,3 oranında gövdesel yaraları içerdiği bulunmuştur. Bu nedenle, tipik travma birincil araştırması hava yolu, solunum, dolaşım ve sakatlıktan; MARCH protokolünü takip edecek şekilde yeniden düzenlenmiştir. [3]
TMYB eğitiminde kazanılan beceriler, özellikle harekât alanı içerisinde operasyon yürüten personele yönelik tıbbi bakımı zamanında sağlaması, hayatta kalma şansını arttırması ve önlenebilir ölümleri en aza indirmesi açısından ciddi önem arz etmedir.
CANiK Academy, bu becerileri geliştirmek isteyen askeri ve kolluk kuvveti personeline yönelik medikal eğitim programları ile ateşli silah yaralanmalarında uygulanacak ilk yardım protokolleri ve yaralı tahliyesinin öğretilmesini hedeflemektedir.
‘’DENEYİM ÖĞRETİR’’
KAYNAKÇA
[1] Eksert, S. (2020). Analysis of anatomical localization and severity of injury in patients with blood transfusion in Urban Terrain Hospital. Turkish Journal of Trauma and Emergency Surgery. https://doi.org/10.14744/tjtes.2020.94789
[2] Kalemoğlu E, Kalemoğlu M. Güncel Bilgiler Işığında Taktik Muharebe Yaralı Bakımı. Hitit Med J 2022;4(3): 123 - 128 DOI: 10.52827/hititmedj.1099875
[3] Puryear B, Roarty J, Knight C. EMS Tactical Combat Casualty Care. [Updated 2022 Oct 3]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532260/